Eg ber på ei sorg: Eit minne om fyrste og siste gong

Tor Jonsson: Liket

Skrevet i 1949
 utgitt som i 1950 under diktsamlinga Nesler

Teksten er skrevet på slutten av etterkrigstida når vi tenkjer på den litterære perioden, en ganske dyster tid i Noreg, med mye oppbygging av landet. Liket er også en dyster tekst med et enkelt tema; misunning, svik og sorg. Men la oss nå se gjennom teksten

Arne kjem heim frå rikshospitalet i sin nye kvite anorakk, i landsbygda hans var det ingen som gikk med slike kleder. Han vart kalla liket. Seinare i novella viser det seg at de fleste syntes jakka var kul og både sønna til doktoren og sønna til presten kjøpte seg en slik anorakk. Men Arne turte ikkje å bruke sin noe meir. Han ble etter kvart ”tosken og tullingen i grenda”. Til slutt orka ikkje Arne noe meir, han skøyt seg sjølv ”sprengde seg i filler med dynamitt”. Vi leser seinare om denne forteljaren, som nå har skyldfølelse for drapet på Arne, de var jo trossalt bestevenner.

Så kor finner dette plass? Jo i en liten grend, muligens ikkje så langt unna Oslo. Rikshospitalet nemnast i teksten. Det virke ikkje som om plassen er så veldig stor. Men egen kyrke har de, og lege. Starten av teksten forgår i ungdomsåra til Arne og forteljarstemmen, fjorten år for å være presis. Neste fase er litt vanskeligare å sette punkt på, men de er rundt 20 årene. Dette vil si at novella går kronologisk. Som tidligare nemnt er historia fortalt frå en forteljar som er en av to hovudkarakterar i teksten og har en stor betyding på teksten. Eg føler at eg kommer nærmare både Arne og forteljaren på denne måten. Teksten innehelder en replikk som eg meiner er veldig viktig for novella. Det er en et spørsmål frå Arne: ”synest du han er rar, denne anorakken?” forteljarpersonen seier at han sjølv skulle ønske han hadde en slik anorakk, da svarer Arne: ”men du lo, do og”. Arne føler seg svikta av sin bestevenn. Teksten får en skikkelig overrasking midt i, når Arne skyter seg sjølv. Vi finner en metafor i novella; Liket. ”-Liket! Liket! Skreik eit par gutungar”. Det var dette Arne vart kalla da han kom heim i anorakken sin, og det de fortsette å kalle han. Vi kan også si at Tor Jonsson skaper en kontrast. Arne vart kalla liket, men er eigentlig ikkje død. Død-Levende.

Så kva er eigentleg forfattarens bodskap? Eg trur det handlar om å stå opp for dine venner og ikkje ver redd for å skilde seg ut og sei i frå viss noko er galt. Så la oss se på overskrifta en gong til. Riktig! Det er et sitat skreve av Tor Jonsson. Og det passar perfekt til denne novella.


- Hans Fredrik Hansen